Antwerpen: FOMU: "Lee Miller in Print"

Of ik zin had om samen met hem en ons mama naar een tentoonstelling te gaan in het fotomuseum vroeg mijn broer. Ik vond dat wel riskant: op de zondag van het openingsweekend van de  tentoonstelling.  Maar het was schoon weer en eens met ons drietjes op stap leek me tof.

Dus daar ging ik.

Magritte met hond door Lee Miller

We pakten het slim aan. We zijn geen van ons drieën een vroege vogel, dus kozen we er voor om eerst een terrasje te gaan doen in het toch nog frisse maar welkome zonneke, en pas tegen een uur of half 5 gingen we het museum binnen.

Lee Miller en Man Ray door Theodore Miller

Dat dat slim was zagen we direct. Broertje was er eerder die middag al voorbij gekomen en toen stonden de bezoekers tot buiten aan te schuiven. Maar om half 5 was er geen spoor meer van rijen en konden we zo binnen wandelen. En met nog anderhalf uur tijd voor sluitingstijd was dat meer dan voldoende.

Colonne Morris door Brassaï

De tentoonstelling draaide rond de fotografiewerken van Lee Miller. Deze vrouw werd geboren in 1907 en zette haar eerste stappen in de fotografiewereld als model. In die tijd was dat trouwens nog niet om gefotografeerd te worden, maar wel om getekend te worden. De modebladen van toen stelden de laatste nieuwe collecties voor aan de hand van tekeningen. Foto's in tijdschriften opnemen lukte blijkbaar nog niet echt.

Ik zag helemaal in het begin van de tentoonstelling 2 tekeningen van het hoofd van Lee Miller en bedacht bij mezelf dat ze precies toch wel wat overdreven hadden door ze een zeer lange nek te geven. Maar de foto's wat verderop in de tentoonstelling bewezen mijn ongelijk: ze was zeer mooi en had inderdaad een zeer lange ranke hals.

Dat schoon zijn en talenten allerhande hebben perfect samen kunnen bleek al gauw toen ze zelf ook achter de camera ging staan. In den beginne fotografeerde ze ook vooral voor modereportages en daarin had ze een baanbrekende eigen stijl. Maar ze maakte ook andere werken, die meer onder de noemer kunst vielen en niet allemaal even fraai waren om te bekijken. Ik vond de vrouwenhoofden in stolpen - niet alleen door haar gefotografeerd, dat was blijkbaar eventjes een trend - bijzonder luguber en de foto van een bord met een afgesneden borst die ze ergens in een ziekenhuis had afgetroggeld ronduit wansmakelijk. Maar niet alles moet altijd schoon zijn natuurlijk.

Naast een overzicht van wat deze fotografe allemaal deed, gaf de tentoonstelling ook een goed beeld over hoe de actualiteit doorheen haar leven liep. Want er brak een oorlog uit en dat drukte ook een stempel op haar werk. In de reportages en modebijdragen die ze in die periode maakte werd de oorlog en de rol die vrouwen daarin hadden hoe langer hoe meer onderdeel van wat ze toonde. 

Ik was een beetje gechoqueerd door de boodschap die in een deel van deze reportages gegeven werd. Omdat de mannen naar de oorlog vertrokken, moesten de vrouwen hun arbeid in de fabrieken overnemen om mee de oorlogseconomie draaiende te houden en ik leerde van de tentoonstelling dat je als vrouw piekfijn uitgedost, gekapt en gemanicuurd diende te zijn bij de uitvoering van die arbeid. De druk die op die vrouwen stond om de samenleving mee recht te houden en dat te combineren met een correct voorkomen en een goed huishouden moet gigantisch geweest zijn.

parachutevouwer

Handen voor de klus -> 'Lady Dashwood, haar capabele handen, met net verzorgde nagels, maken munitie. Zo verscheen deze foto in de Vogue

Hoe verder de oorlog vorderde, hoe meer Lee Miller haar werk verschoof, weg van de mode en richting het front. Ze werd nu 1 van de eerste oorlogsverslaggeefsters en was zelfs ter plaatse toen men bij de bevrijding de concentratiekampen en hun gruwel ontdekte. Ook daarvan schoot ze foto's, maar die werden niet meer allemaal gepubliceerd door de bladen waar ze gewoonlijk voor werkte. Het waren dan ook gruwelijke beelden, op de tentoonstelling hangt een waarschuwing om mensen de kans te geven dit deel van de tentoonstelling over te slaan.

Amerikaanse infanterie rukt op

Franse verzetsstrijdster door Lee Miller

Ze bracht ook verslag uit van op de plek waar Hitler had verbleven en er is zelfs een iconische foto te zien van de fotografe in het bad van Hitler. 

David E. Sherman: Lee in Hitler's bad

tentoperatiekamer 

De gruwel die ze in de oorlog had gezien maakte zeer veel indruk op haar, zo hard dat ze na de oorlog  de fotografie voor bekeken hield en zich op het kokkerellen smeet. Maar vermits het om een fotografiemuseum gaat, hield de tentoonstelling daar op. 

Val van de citadel, luchtbombardement

Haar zoon ontdekte zelfs pas na haar dood wat ze allemaal had gefotografeerd. Ze had hem nooit verteld over haar jaren als oorlogsfotografe en de traumatische ervaringen die daarmee gepaard waren gegaan.

zoeklichtoperators van de auxiliary territorial service

De foto's van Lee Miller, zowat allemaal zwartwit, deden me wat heimwee krijgen naar de tijd dat ik zelf ook zwartwitfoto's afdrukte in de donkere kamer. Dat is namelijk een heel andere manier van fotograferen. Ik maakte zelf graag foto's met veel zwart en veel contrast (voor de kenners: ik gebruikte vaak een geelfilter) en met lijnen en lichtspel. Ik heb het niet zo lang en zo vaak gedaan hoor, maar ik merk dat dit wel mee kleurt hoe ik naar anderen hun foto's kijk. Ook hier was dat zo. Ik zag in de foto's van Lee Miller ook veel zwart en veel lichtspel. En ze had een bijzonder goed oog voor compositie, vaak met veel symmetrie.  

Later ontdekte ik dat er nog niet zo lang geleden een film verschenen is waarin Kate Winslet gestalte geeft aan Miller. Hij staat op Prime en ik heb hem ondertussen bekeken. De film en de tentoonstelling zijn een goede aanvulling op mekaar. 

Het was heel boeiend om te zien hoe het leven van deze fotografe beïnvloed werd door de actualiteit, hoe haar levensloop helemaal synchroon liep met de historische gebeurtenissen van die tijd.  Heel indrukwekkend ook om als vrouw, mooie vrouw dan nog want dat maakte het vaak - vermoed ik -moeilijker dit traject af te leggen in die tijd. Ik ben blij dat ik deze tentoonstelling heb gezien en dat het FOMU deze vrouw in de aandacht zet.

Wil je er ook eens naartoe? Je vindt alle info op de website van het museum.  
Ik bezocht de tentoonstelling op 2 maart 2025.
Meer artikels met musea in de hoofdrol via deze tag.